Το ρίσκο της απόρριψης

Είναι γεγονός ότι η απόρριψη κατέχει ένα πολύ σημαντικό μέρος της ζωής μας, είτε είμαστε οι εκφραστές της είτε οι αποδέκτες της. Ένα «όχι» μπορεί να ελευθερώσει, να λυτρώσει, να ικανοποιήσει, να ενοχοποιήσει, ν’ απογοητεύσει  ή και να ισοπεδώσει. Ο καθένας επιλέγει τη στάση του σ’ αυτό, ως αξία και τρόπος ζωής. Με τι όρους εκφράζεται το κάθε ένα; Πώς αντιμετωπίζεις το «όχι» και πόσο εύκολο είναι να το εκφράσεις; Τι συνέπειες φέρνει μαζί του; Υπάρχει και η καλή του πλευρά; Με τι όρους η απόρριψη μπορεί να είναι λειτουργική και βοηθητική;

Ένα παιδί που μεγαλώνει σε απορριπτικό περιβάλλον, μαθαίνει να απορρίπτεται κι ασυνείδητα αναζητά και αναπαράγει την απόρριψη ως κάτι «φυσιολογικό». Αναπαράγει κι ενισχύει αυτό το απορριπτικό μοτίβο συμπεριφοράς με το οποίο μεγάλωσε και μαθαίνει να μην ικανοποιείται και να μην νιώθει αρκετό με τίποτα. Μαθαίνει να ενοχοποιείται για το κάθε τι που του μοιάζει ως απόρριψη. «Δεν με κάνουν παρέα, εγώ φταίω, δεν έχω ακριβά παπούτσια», «Μου θύμωσε η δασκάλα, εγώ φταίω, έπρεπε να είμαι καλύτερος μαθητής», «Έχασα το λεωφορείο, εγώ φταίω, έπρεπε να ξεκινήσω πιο νωρίς», «Έχασα τη δουλειά, εγώ φταίω, δεν έπρεπε να δείξω τόσο αγχωμένη στη συνέντευξη», «Με χώρισε, εγώ φταίω, έπρεπε να συμβιβάζομαι περισσότερο».

Ένα κορίτσι που δεν ενισχύθηκε, όσο είχε ανάγκη, να φροντίζει, ν’ αγαπά και να αναδεικνύει τον εαυτό της, γίνεται μια γυναίκα που συμβιβάζεται σε σχέσεις με λίγο συναίσθημα, λίγη επικοινωνία ή και λίγο σεξ. Αρκείται στα λίγα γιατί δεν ξέρει πώς να διεκδικήσει τα πολλά. Ένα αγόρι που υιοθετεί τις προσδοκίες των γονέων του για να είναι καλός μαθητής, αν δεν φέρει καλούς βαθμούς, όπως οι γονείς του ορίζουν, οι γονείς απογοητεύονται και ο ίδιος νιώθει απόρριψη στο σύνολο της ύπαρξής του. Μαθαίνει να είναι καλός μαθητής ώστε να αποφύγει την απόρριψη των γονέων κι όχι γιατί είναι σημαντικό για τον ίδιο. Αρκείται στο να είναι καλός μαθητής για να μην απορριφθεί ξανά κι όχι επειδή δίνει αξία στην ακαδημαϊκή εξέλιξη. Ένας ενήλικας που μεγάλωσε κάτω από την υπερπροστατευτική αγκαλιά της μητέρας του, που δεν έμαθε να εκφράζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, επειδή αυτές ικανοποιούνταν πριν καν εκφραστούν, κινδυνεύει να επαναλαμβάνει αυτό το μοτίβο και να απορρίπτει όποιον δεν στέκεται απέναντί του με τον ίδιο τρόπο ή και να βιώνει την απόρριψη όταν νιώθει ότι οι άλλοι δεν τον καταλαβαίνουν, επειδή δεν επαναλαμβάνουν το μοτίβο με το οποίο μεγάλωσε.

Η απόρριψη όμως μπορεί να κινητοποιήσει, να ελευθερώσει, να λυτρώσει, να ικανοποιήσει και τον εκφραστή και τον αποδέκτη της. «Η απόρριψη της μητέρας μου μ’ έκανε να καταλάβω ότι για την ίδια δεν είμαι αρκετή, όχι για τον εαυτό μου», «Με δυσκολεύει η απόρριψη από τους φίλους, αλλά συνειδητοποιώ ότι η φιλία δεν λειτουργεί με όρους, οπότε το προτιμώ, όσο κι αν με δυσκολεύει», «Νιώθω ελεύθερη όταν μπορώ να λέω όχι και να το υποστηρίζω», «Με δυσκολεύει να λέω όχι γιατί νιώθω ότι στεναχωρώ τον άλλο. Προτιμώ όμως να μην στεναχωρώ τον εαυτό μου καθώς θα συμβιβάζομαι να κάνω κάτι που δε θέλω», «Στην προσπάθειά μου να μην απορρίψω τους άλλους, καταλήγω ν’ απορρίπτω τον εαυτό μου καθώς δεν αντιλαμβάνομαι ότι μπορεί να υποβιβάζω τις δικές μου ανάγκες κι επιθυμίες».

Χρειάζεται ν’ απορριφθούν οι παλιές συνήθειες ώστε να μπουν στη θέση τους οι καινούργιες. Είναι απαιτητικό αλλά όχι ακατόρθωτο. Για να μπορέσει να γίνει αυτό χρειάζεται να ρίξουμε φως στον τρόπο που μάθαμε να αλληλεπιδρούμε, συνειδητά κι ασυνείδητα. Ν’ αναγνωρίσουμε, να ονομάσουμε και να κατανοήσουμε όλα τα δυναμικά των ανθρώπινων σχέσεων, έτσι όπως τα μάθαμε από την πατρική μας οικογένεια ώστε στη συνέχεια να πάρουμε την ευθύνη να κρατήσουμε ό,τι μας ταιριάζει και ν’ απορρίψουμε ότι δεν μας βοηθά.

Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας βοηθά, μέσα απ’ αυτό, να έρθουμε σ’ επαφή με τον εαυτό μας και να τον κατανοήσουμε μέσα στο πλαίσιο στο οποίο μεγαλώσαμε ώστε να μην τον ενοχοποιήσουμε για την οποιαδήποτε αντίδρασή του στην απόρριψη και το εμπόδιο στο προχώρημα. Η ψυχοθεραπεία γίνεται το εργαλείο με το οποίο ενδυναμώνουμε κι ενισχύουμε τον εαυτό μας να παίρνει συνειδητές, στο εξής, αποφάσεις ζωής, ώστε, όχι απλά να μην απορρίπτεται, αλλά, να ζει με ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Ρισκάρουμε να χάσουμε το δεδομένο και ίσως βολικό όταν ήδη έχουμε φανταστεί το καλύτερο.

«Εσύ ρισκάρεις;»