Εθισμός στην ενοχή

Αν υπήρχε ερωτηματολόγιο ενοχής τα ερωτήματα θα ήταν ως εξής: «Πόσο συχνά αισθάνεσαι ενοχές;», «Πόσο εύκολο είναι να πεις όχι; «Αισθάνεσαι ότι όλα κινούνται με βάση τις δικές σου επιλογές;», «Πόσο σίγουρος/η είσαι για τις επιλογές σου όταν δεν συμφωνούν οι άλλοι;», «Συνεχώς απολογείσαι;». Αν δε οι απαντήσεις σκοράρουν ψηλά, τότε θα είναι ξεκάθαρο ότι διεκδικείς μια θέση για τον «Πιο Ενοχικό Άνθρωπο της Χρονιάς». Η ασταμάτητη φωνή που λέει «αυτό είναι λάθος», «ζήτα συγγνώμη», «δεν είσαι σωστός/ή» ενεργοποιεί την ανάγκη να γίνονται όλα σωστά, ώστε να αποφεύγουμε αυτή την συνεχόμενη εσωτερική διαμάχη.

Η αφορμή μπορεί να είναι στιγμιαία, αλλά συχνά ξυπνάει μια εσωτερικευμένη φωνή που έχει διαμορφωθεί από το οικογενειακό και κοινωνικό μας περιβάλλον. Είναι εκεί όπου οι ρίζες της ενοχής είναι τόσο βαθιά απλωμένες κι η αναζήτηση της αλήθειας χρειάζεται να πάει αρκετά πίσω χρονικά και αρκετά βαθιά υπαρξιακά. Όταν η ενοχή είναι ο άμεσος τρόπος ανταπόκρισης στις συνθήκες τότε μπορούμε να μιλήσουμε για βαθιά υπαρξιακή ενοχή που ξεκινάει πιθανότητα από την παιδική ηλικία όπου η ανεξαρτησία και η αυτονομία γινόταν με όρους ικανοποίησης των άλλων και όχι του εαυτού. Συχνά ως παιδιά, γινόμαστε υπεύθυνοι να ευχαριστήσουμε τους άλλους και ένοχοι αν δεν το πετύχουμε. Χωρίς απαραίτητα να συνυπολογίζεται αν θέλουμε, αν μπορούμε, αν είναι εφικτό αυτό που, συνειδητά ή όχι, μας ζητάνε. Κι έτσι μεγαλώνουμε με στόχο να ευχαριστούμε τους άλλους ώστε να ικανοποιηθεί η βαθιά ριζωμένη απαίτηση της οικογένειας ή της κοινωνίας για ικανοποίηση του άλλου κι όχι του εαυτού. «Φάε κι αυτό για τη μαμά», «θα έρθει η αστυνομία να σε πάρει αν δεν μαζέψεις τα παιχνίδια σου», «πρέπει να πάμε στην εκκλησία, είναι Κυριακή», «μην με στεναχωρείς», «με δυσκολεύεις με αυτό που κάνεις», «μην κάνεις φασαρία, θα θυμώσει η γιαγιά», «τα καλά παιδιά μαζεύουν το δωμάτιο τους», «αν δεν νηστέψεις δε μπορείς να κοινωνήσεις».

Πόσο συχνά όμως επιτρέπουμε στους εαυτούς μας να ζήσουμε, να επιθυμήσουμε και να επιλέξουμε χωρίς να νιώθουμε ότι πρέπει συνεχώς να απολογούμαστε; Αυτή η συνεχής επιθυμία να ευχαριστούμε τους άλλους, αυτή η βαθιά ριζωμένη ανάγκη να πληρούμε τις προσδοκίες τους, καταλήγει να καθορίζει τη ζωή μας με τρόπους που ίσως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει. Η ενοχή κινδυνεύει να γίνεται η κινητήριος δύναμη για τις επιλογές μας. Αναζητούμε την επιβεβαίωση του άλλου για να νιώσουμε ότι είμαστε «καλοί», «αρκετοί» κι «άξιοι». Αυτός ο «εθισμός» στην ενοχή μάς απομακρύνει από τον εαυτό μας και την πραγματική επιθυμία μας.

Θέλεις στ’ αλήθεια να στερηθείς το γλυκό που τόσο επιθυμείς ή πρέπει να προσέξεις τι θα φας για να μην σε πουν χοντρή; Θέλεις στ’ αλήθεια να φορέσεις αυτό το φόρεμα ή πρέπει να ντυθείς «καθώς πρέπει» για να μην σε σχολιάζουν; Θέλεις στ’ αλήθεια να μείνεις σ’ αυτή την κακοποιητική σχέση ή πρέπει να συμβιβαστείς για να μην έχεις να απολογείσαι γιατί δεν πήγε καλά αυτή η σχέση; Θέλεις στ' αλήθεια να παραμείνεις σιωπηλός όταν σε αδικούν ή πρέπει να μην δημιουργήσεις ένταση για να μην τσακωθείς; Θέλεις στ’ αλήθεια να πεις ναι ή δεν πρέπει να πεις όχι για να μην σε κακολογήσουν; Θέλεις στ’ αλήθεια να πας στην εκδρομή ή δεν μπορείς να τους πεις όχι για να μην σε πουν ξενέρωτο; Θέλεις στ’ αλήθεια να είσαι σε μια σχέση ή πρέπει να κάνεις σχέση για να μην σε κατηγορήσουν για την μοναξιά σου;

Η ενοχή είναι σαν μια αόρατη αλυσίδα που μας κρατά δέσμιους του παρελθόντος και της ανάγκης να ικανοποιούμε συνεχώς τους άλλους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να παραμελούμε τον εαυτό μας. Ο καθένας είναι άξιος, ικανός κι αρκετός χωρίς κανένα κριτήριο και μέτρο σύγκρισης. Το αντίδοτο της ενοχής είναι η εμπιστοσύνη στον εαυτό κι η αποδοχή της αυθεντικότητάς μας. Όσο ακούμε τις δικές μας επιθυμίες τόσο περισσότερο μειώνεται η κουκουλωμένη επιθυμία να ευχαριστούμε τους άλλους.

Αναγνώρισε την πηγή της ενοχής. Αναρωτήσου «ποιον πραγματικά θέλω να ικανοποιήσω;», «από ποιον επιθυμώ να πάρω την αναγνώριση;», «πόσο σημαντικό είναι για μένα αυτό που θέλω και πόσο πάει κόντρα στα θέλω τη οικογένειάς μου;», «είναι πιο σημαντική η επιθυμία της μητέρας μου αντί για την δική μου;», «πώς με βλέπουν οι άλλοι και πώς θέλω εγώ να δω τον εαυτό μου;», «ποιες επιθυμίες μου καταπιέζω για να ικανοποιήσω του άλλους», «αποδέχομαι τον εαυτό μου γι’ αυτό που πραγματικά είναι;».

«Εσύ κάνεις αυτά που πρέπει ή που θέλεις;»