Η φροντίδα μέσα από το φαγητό

Το φαγητό έχει πάρει κατά καιρούς πολλές μορφές. Φροντίδα, αγάπη, προσφορά, νοιάξιμο, γιορτή, μοίρασμα, έλεγχος, παρεμβατικότητα, υποτίμηση, στέρηση, τιμωρία και πολλά άλλα. Τι στόχος υπάρχει κάθε φορά; Τι κερδίζω και τι χάνω σε κάθε μορφή; Έχουν ευθύνη μόνο οι γευστικοί μας κάλυκες στην επιλογή του αγαπημένου και του χειρότερου φαγητού ή η επιλογή πάει και πέραν αυτού; Είναι βιολογική ή κοινωνική ανάγκη το φαγητό;

«Μου αρέσουν τα γεμιστά, μου θυμίζουν τη γιαγιά μου».
«Δεν υπάρχει περίπτωση να φάω μουσακά, οι μελιτζάνες μου θυμίζουν τα παιδικά μου χρόνια».
«Πάμε για ένα σουβλάκι; Είναι η διέξοδός μου όταν δεν νιώθω καλά».
«Τα καλοκαίρια μου έχουν συνδυαστεί με δροσερή χωριάτικη σαλάτα με παξιμάδι στην αυλή και γλυκό του κουταλιού της γιαγιάς».
«Δε μ’ αρέσουν οι μπάμιες, ο πατέρας μου με ανάγκαζε να τις τρώω κάθε Τετάρτη πριν το φροντιστήριο».
«Δε θέλω μακαρόνια με κιμά. Η μητέρα μου πάντα το έφτιαχνε για την αδερφή μου χωρίς να ενδιαφέρεται για το δικό μου αγαπημένο φαγητό».

Η επένδυση στην προετοιμασία του φαγητού δηλώνει πολλές φορές τον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο επιλέγει να ζει και να υπάρχει. Η επιστήμη των μαθηματικών το ονομάζει «φράκταλ». Το φράκταλ παρουσιάζεται ως «μαγική εικόνα» που όσες φορές και να μεγεθυνθεί οποιοδήποτε τμήμα του θα συνεχίζει να παρουσιάζει ένα εξίσου περίπλοκο σχέδιο με μερική ή ολική επανάληψη του αρχικού. Χαρακτηριστικό επομένως των φράκταλ είναι η λεγόμενη αυτο-ομοιότητα (self-similarity) σε κάποιες δομές τους, η οποία εμφανίζεται σε διαφορετικά επίπεδα μεγέθυνσης. Άρα, ο τρόπος που ζει κανείς, επηρεάζει και τον τρόπο που αντιμετωπίζει πιο συγκεκριμένες καταστάσεις, όπως το φαγητό, η δουλειά, η επίλυση προβλήματος, η ανάληψη προσωπικής ευθύνης, οι προσωπικές σχέσεις, το σεξ κλπ. Αν βουλιάζω στα προβλήματα και τους επιτρέπω να με χειρίζονται τότε πώς μπορώ να φτιάξω ένα φαγητό, να το χαρώ, να το απολαύσω και να το προσφέρω στους αγαπημένους μου χωρίς να μιζεριάζω και να αναφέρω πόσο άδικα μου φέρθηκε η ζωή; 

Η επιλογή του εύκολου φαγητού είναι ο κανόνας ή η εξαίρεση; Μαγειρεύω αναγκαστικά ή όσο κι αν μου τρώει χρόνο το χαίρομαι και το απολαμβάνω; Επιτρέπω στον εαυτό μου να χαρεί και ν’ απολαύσει το έτοιμο φαγητό ακόμα κι όταν έχω χρόνο για τη μαγειρική; Επιτρέπω στον εαυτό μου να χαρεί την μαγειρική ακόμα κι όταν ο χρόνος με πιέζει; Επιτρέπω στον εαυτό μου να χαρεί το φαγητό εκτός σπιτιού ακόμα κι όταν τα οικονομικά μου δεν το επιτρέπουν; Η ενοχοποίηση είναι πολύ εύκολη σε αυτές τις περιπτώσεις. Ο στόχος είναι η υπέρβαση της δυσκολίας. Να μπορεί κανείς να πει ότι «παρ’ όλο που υπάρχει δυσκολία, θα τα καταφέρω να χαίρομαι και ν’ απολαμβάνω ό,τι κάνω» και να το εννοεί. 

Μια μητέρα που έμαθε να φροντίζεται από τη δική της μητέρα κυρίως μέσα από το φαγητό, τείνει να το επαναλαμβάνει χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι αυτό κάποια στιγμή μπορεί να πνίγει αυτούς που το δέχονται. «Γιατί δεν τρως το φαγητό σου; Με στενοχωρείς», «Δεν είναι νόστιμο;», «Καλύτερα είναι αυτά που τρώτε έξω;». Αρκετές φορές μπορεί άθελά της να το χρησιμοποιεί με σκοπό. «Γιατί μου μιλάς με αυτόν τον τρόπο; Δε σου έφτιαξα εγώ παστίτσιο όταν το ήθελες;», «Αν συνεχίσεις να με αγνοείς δε θα φας κοτομπουκιές», «Σας έφερα γεμιστά, ξέρω ότι δουλεύετε πολλές ώρες, αλλά και τα παιδιά κάτι πρέπει να φάνε». Αυτή η μητέρα ασυνείδητα θα γίνει η γιαγιά που αγνοεί τους γονείς με σκοπό να φροντίσει τα εγγόνια της. «Έφερα κοτόπουλο για τα παιδιά», ενώ στο σπίτι η μητέρα έφτιαξε ένα φαγητό που δεν είναι τόσο αγαπητό. Είναι η ίδια μητέρα που στην πορεία θα πνιγεί μέσα από την προσφορά της. Θα νιώθει λίγη κι αγαπητή μόνο όταν μαγειρεύει αγαπητά φαγητά. 

Πολλά φαγητά είναι αγαπημένα μας γιατί έχουν συνδεθεί με αγαπημένα πρόσωπα και ωραίες στιγμές. Αντίστοιχα, πολλά φαγητά έχουμε αποφασίσει από νωρίς ότι δε μας αρέσουν γιατί πιθανότατα έχουν συνδεθεί με αρνητικές εμπειρίες και δύσκολες στιγμές. Ένα παιδί που αναγκάζεται να φάει ένα φαγητό που δεν του αρέσει, με σκοπό να μη χάσει το γλυκό, αμέσως καταγράφει αυτό το φαγητό ως μη επιθυμητό γιατί του στερεί την ευκολία της πρόσβασης σε κάτι λαχταριστό. 

Από την άλλη, ένας πατέρας που προσφέρει όλες τις τροφές στο παιδί, χωρίς κάποια στέρηση αλλά με σκοπό τη δοκιμή, του δίνει τη δυνατότητα να δοκιμάσει, όσες φορές χρειαστεί, ώστε να αποφασίσει ποια τροφή να επιλέξει και γιατί. «Δεν μου αρέσει το πορτοκάλι, μου φαίνεται πολύ ξινό». Ακόμα, μια μητέρα που απολαμβάνει τη διαδικασία της μαγειρικής και της προετοιμασίας του φαγητού, μεταφέρει στο σύντροφο και τα παιδιά της την αγάπη και την λαχτάρα της να τους φροντίσει, παρ’ όλη την κούραση της ημέρας. Χωρίς πιέσεις και διαπραγματεύσεις. Χωρίς ενοχοποίηση και χειρισμό. Χωρίς συναισθηματικό πόλεμο. Ελεύθερα και προσωπικά. 

Ο άνθρωπος που προσφέρει μέσα από το φαγητό του είναι αυτός που θα το φτιάξει ή θα το επιλέξει με αγάπη και νοιάξιμο. Είναι αυτός που δε θα προσπαθήσει να χειριστεί μέσα από την επιλογή του αλλά θα το προσφέρει ανιδιοτελώς. Είναι αυτός που θα αντέξει το γεγονός ότι ο αποδέκτης δε θα το δεχτεί, για τους δικούς του λόγους. Είναι αυτός που χαίρεται με την προσφορά του και όχι με το αποτέλεσμα αυτής. 

«Εσύ έχεις μια ιστορία για το αγαπημένο σου φαγητό;»